نشانه هایی از ویرانشهر در شعر «خلیل حاوی»

ویرانشهر یا خراب آباد، انگاره پیدایش سرزمین ناخوشایندی است که ساکنان آن درپی دستیابی به گونه ای متفاوت از آرمانشهر هستند و خاستگاه آن، شکست اندیشه ورزان و بنیانگذاران اندیشه آرمانشهر در وجود بخشیدن خارجی به این مکان خیالی بود که اسباب پیدایش یک محور اندیشگانی متضاد را فراهم ساخت. نظر به اندک بودن جستارهای انجام شده درباره سروده های خلیل حاوی و بویژه غریب ماندن این سراینده فیلسوف در جایگاه یکی از برجسته ترین طرّاحان انگاره ویرانشهر در ادبیّات معاصر عربی، این جستار- با بررسی متنِ سروده های حاوی از زاویه ادبیّات ویرانشهری و با واکاوی اندیشه های شاعر در ارتباط با دوران معاصر- درپی پاسخگویی به دو پرسش بنیادین ذیل است: 1) سازه های اصلی شکل دهنده اندیشه و فضای ویرانشهر در ذهن و کلام شاعر کدامند؟ 2) تصاویر نهایی حاوی از فضای ویرانشهر در دنیای معاصر، تبیین کننده چه نوع رویکردی از سوی اوست؟ هدف اصلی این جستار، بررسی مفهوم دیس توپیا و عناصر و مؤلّفه های شکل دهنده فضای ویرانشهر در سروده های خلیل حاوی است که از مهمترین این عناصر می توان به ایستایی زمان، تداخل زمان در مکان، حاکمیت پلیدی و تباهی بر جهان و بازتاب نجوای شاعر با پاکی به افسانه پیوسته انسان دیرین اشاره کرد. برآیند نهایی پژوهش حاضر، تأکید کننده این باور است که هدف حاوی از طرح و بررسی اندیشه ویرانشهر، دعوت نوع بشر به بینشی انسانی و رویکردی فرا مادّی در دنیای معاصر است.